Τετάρτη, 00:01 - 09/06/2021

  Tweet

Σε αυτό το πλαίσιο δίδεται έμφαση και προτεραιότητα στην πρακτική δραστηριοποίηση των πολιτών, ενώ η θεωρητική οπτική και η ανάλογη προσέγγιση της πραγματικότητας, ώστε να εξάγονται γενικεύσιμα συμπεράσματα, περιθωριοποιείται. Το αποτέλεσμα είναι να διεκπεραιώνουν οι πολίτες εκτελεστικό ρόλο στα διάφορα κοινωνικά συστήματα με ανάλογο προσανατολισμό της ευθύνης, που αναλαμβάνουν ως άτομα.

Εξάλλου στις σύγχρονες κοινωνίες κυριαρχεί η μαζοποίηση στα μεγάλα αστικά κέντρα και η μη παραγωγή κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο, οι οποίες είναι προϊόν της κοινής βίωσης της πραγματικότητας στο τοπικό επίπεδο και καλύπτουν τις ανάγκες των συμπολιτών τόσο ως ανθρωπίνων οντοτήτων όσο και ως κοινωνικού μορφώματος.

Επίσης ο ελεύθερος χρόνος οριοθετείται σε πολύ υψηλό βαθμό από την αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας για την προώθηση της εικονικής συνεύρεσης με άλλους και στόχο την αυτοπαρουσίαση με τα εργαλεία της κοινωνίας του θεάματος (π.χ. τρόπος ένδυσης, μιμική προσώπου και σώματος κ.λπ.) και μέσα από αυτά την επίτευξη κοινωνικής αποδοχής και αναγνωρισιμότητας.

Σε αυτό το πλαίσιο συνθηκών, δηλαδή της μαζοποίησης, της λογικής του πραγματισμού στην λειτουργία των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων και την αντίστοιχη εκτελεστική δραστηριοποίηση των πολιτών ως εργαλείων για την διεκπεραίωση ρόλων, η ατομική ευθύνη οριοθετείται ανάλογα.

Κατ’ αρχήν δεν έχει λειτουργικό κοινωνικό προσανατολισμό, αλλά σε μεγάλο βαθμό διαπερνάται από την λογική του ατομικού «ευδαιμονισμού», ο οποίος προσδίδει περιεχόμενο και νόημα στην βίωση της πραγματικότητας, που εξαντλείται στα όρια του βιολογικού χρόνου. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πολύ ισχνή διαγενεακή ευθύνη κατά την διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19).

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η οριοθέτηση της ατομικής ευθύνης ανάλογα με τον θεσμικό ρόλο στους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών ως συστημάτων (π.χ. από την πολιτική και την οικονομία μέχρι την δημόσια διοίκηση ) και των επιπτώσεων στους πολίτες ως προς την ευημερία, την ποιότητα ζωής και την βιωσιμότητα στην προοπτική του χρόνου.

Η ατομική ευθύνη δεν εξαντλείται μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις και επαφές, αλλά εκτείνεται και στην δραστηριοποίηση στις διάφορες θέσεις στο πλαίσιο των κοινωνικών συστημάτων (π.χ. οικονομικό, εργασιακό, επιστημονικό κ.λ.π.).

Για παράδειγμα οι φορείς Minderro Foundation, Wood Mackenzie, London School of Economics και Stockholm Environment Institute δημοσίευσαν την έκθεση Plastic Waste Makers Index, σύμφωνα με την οποία 20 εταιρείες παράγουν το 55% των πλαστικών σκουπιδιών παγκοσμίως (από πλαστικές σακούλες και μπουκάλια μέχρι μάσκες προσώπου). Οι 11 από αυτές τις εταιρείες εδρεύουν στην Ασία, οι 4 στην Ευρώπη, 3 στη Β. Αμερική, 1 στη Λατινική Αμερική και 1 στη Μέση Ανατολή. Μεταξύ αυτών των εταιρειών είναι η ExxonMobil, η Saudi Aramco, η Petro China και η Indorama Ventures.

Η ατομική ευθύνη ενυπάρχει και σε αυτό τον τομέα. Τόσο στο επίπεδο των ιδιοκτητών όσο και στο επίπεδο των διοικήσεων και των επιστημονικών οργάνων υπάρχει ευθύνη, διότι όλοι γνωρίζουν τις πολύ αρνητικές επιπτώσεις των πλαστικών στον άνθρωπο και στην βιοποικιλότητα (π.χ. εισπνοή πλαστικών μικροσωματιδίων ή είσοδος στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας κ.λ.π.). Η ευθύνη δεν περιορίζεται μόνο στους χρήστες των πλαστικών στο επίπεδο της κατανάλωσης, αλλά αφορά και αυτούς, που τα παράγουν, καθώς και εκείνους, που έχουν συμβάλλει στην οικοδόμηση αυτού του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.

Ουσιαστικά η ατομική ευθύνη εκτείνεται σε όλους τους τομείς δραστηριοποίησης των κοινωνιών και ιδιαιτέρως στον χώρο της πολιτικής, ο οποίος σχεδιάζει την πορεία στο μέλλον. Αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την γενικευμένη καλλιέργεια της στις κοινωνίες από την παιδική ηλικία, ενώ παράλληλα θα προωθείται ο αντίστοιχος προσανατολισμός στις κοινωνικές λειτουργίες και συναλλαγές.

Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου πρέπει να ενεργοποιηθούν ανάλογα τόσο το πολιτικό σύστημα και οι θεσμοί στους διάφορους τομείς (π.χ. δικαιοσύνη, δημόσια διοίκηση, εκπαίδευση κ.λ.π.) όσο και η κοινωνία πολιτών. Ειδάλλως η επίκληση της υπηρετεί επικοινωνιακές στοχεύσεις και πολιτικές σκοπιμότητες, ενώ ταυτοχρόνως δεν ενισχύεται η ανάπτυξη συνεκτικής κοινωνικής δυναμικής.

Σε αυτή την περίπτωση το αποτέλεσμα είναι η πριμοδότηση της ρευστότητας και της αίσθησης ανασφάλειας στους πολίτες σε σχέση με το, έτσι και αλλιώς, δύσκολο μέλλον λόγω της πολυπλοκότητας της παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας και της ταχύτατης ροής του χρόνου, το οποίο με την λογική του πραγματισμού δεν είναι διαχειρίσιμο με βιώσιμη προοπτική.

Ο πραγματισμός μπορεί να είναι θετική παράμετρος της εξέλιξης, όταν υπηρετεί αξίες με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον. Οι ανθρωπογενείς ανισορροπίες, όπως είναι οι πανδημίες, η κλιματική κρίση, η ρύπανση του περιβάλλοντος, οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών λόγω των ανισοτήτων μεταξύ των κοινωνιών ως προς τον βαθμό ευημερίας και πολλές άλλες, το τεκμηριώνουν με μεγάλη σαφήνεια.

Η ευθύνη τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό πεδίο πρέπει να αναληφθεί άμεσα και από τις συνθήκες εργαλειοποίησης των πολιτών να γίνει η μετάβαση στην εποχή της λειτουργίας τους ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων. Αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ουσιαστική λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος και την έκφραση του κοινωνικού συμφέροντος από την κοινωνική πλειοψηφία σε συνθήκες υψηλού βαθμού πολυπλοκότητας και ταχύτατης ροής του χρόνου.

*πρώτη δημοσίευση: metarithmisi.gr